Η πόλις αποτελείτο από πολί τες που προσομοίαζαν την αυ τάρκεια στα μέτρα τους. Ο Αθή ναιος μας μεταφέρει ότι «ο Όμηρος δεν του; κάνει ούτε στεφανωμένους ούτε μυρωμέ νους ούτε θυμιάζοντες, αλλά απελευθερώνοντας τους αν θρώπους απ' όλα αυτά στην ελευθερία και την αυτάρ κεια, τους επιλέγει πρώτους «ΑΛΛΑ ΜΗΝ ΟΥΔΕ ΣΤΕΦΑ ΝΟΥΜΕΝΟΥΣ ΟΥΔΕ ΜΥΡΟΥ ΜΕΝΟΥΣ ΠΟΙΕΙ ΟΥΔΕ ΘΥΜΙΩ ΝΤΑΣ, ΑΛΛΑ ΠΑΝΤΩΝ ΤΟΥ ΤΩΝ ΑΠΟΛΥΟΜΕΝΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΕΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ ΚΑΙ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ ΕΞΑΙΡΕΙΤΑΙ ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΥΣ», «Δειπνοσο φισταί» (1.16.17).
Ο Σωκράτης, όταν ερωτήθηκε ποιος νομίζει ότι είναι πλουσι ότερος είπε, «αυτός που αρκεί ται στα λιγότερα, διότι η αυ τάρκεια είναι ο πλούτος της φύσης» «ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΕΡΩΤΗ ΘΕΙΣ ΤΙΣ ΣΟΙ ΠΛΟΥΣJOΤΕΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΔΟΚΕΙ ΕΙΠΕΝ, Ο ΕΛΑΧΙ ΣΤΗΣ ΑΡΚΟΥΜΕΝΟΣ.ΑΥΤΑΡ ΚΕΙΑ ΓΑΡ ΕΣΤΙ ΦΥΣΕΩΣ ΠΛΟΥ ΤΟΣ», («Γνωμολόγιον Βατικα νού», 476.2).
Αλλά και με το τέλος της Πό λεως, όπως ακριβώς την γνω ρίζουμε ως μία απολύτως αυτό νομη και αυτάρκη οντότητα, η Αυτάρκεια συνεχίζει να είναι το ζητούμενο από τον Άνθρωπο. Ο Επίκουρος λέει στην «Επιστο λή προς Μενοικέα» πως «και την Αυτάρκεια μέγα αγαθό θε ωρούμε, όχι για να χρησιμοποι ούμε τα λίγα πάντα, αλλά εάν δε έχουμε τα πολλά για να αρ κούμαστε στα λίγα, γνήσια πε πεισμένοι ότι την πολυτέλεια καλύτερα την απολαμβάνουν αυτοί που την έχουν ελάχιστα ανάγκη και ότι το μεν φυσικό πάντα είναι ευκολοπέραστο, το μάταιο δυσκολοπέραστο, και ότι οι λιτοί χυλοί όταν εξαλεί φουν το άλγος της πείνας, ίση ηδονή επιφέρουν με τα πολυτελή γεύματα.
«ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑΝ ΔΕ ΑΓΑΘΟΝ ΜΕΓΑ ΝΟΜΙΖΟΜΕΝ, ΟΥΧ ΙΝΑ ΠΑΝΤΩΣ ΤΟΙΣ ΟΛΙ ΓΟΙΣ ΧΡΩΜΕΘΑ, ΑΛΛ' ΟΠΩΣ ΕΑΝ ΜΗ ΕΧΩΜΕΝ ΤΑ ΠΟΛΛΑ, ΤΟΙΣ ΟΛΙΓΟΙΣ ΑΡΚΩΜΕΘΑ, ΠΕ ΠΕΙΣΜΕΝΟΙ ΓΝΗΣΙΩΣ ΟΤΙ ΗΔΙ ΣΤΑ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑΣ ΑΠΟΛΑΥ ΟΥΣΙΝ ΟΙ ΗΚΙΣΤΑ ΤΑΥΤΗΣ ΔΕ ΟΜΕΝΟΙ, ΚΑΙ ΟΤΙ ΤΟ ΜΕΝ ΦΥ ΣΙΚΟΝ ΠΑΝ ΕΥΠΟΡΙΣΤΟΝ ΕΣΤΙ, ΤΟ ΔΕ ΚΕΝΟΝ ΔΥΣΠΟΡΙΣΤΟΝ, ΟΤΙ ΤΕ ΛΙΤΟΙ ΧΥΛΟΙ ΙΣΗΝ ΠΟ ΛΥΤΕΛΕΙ ΔΙΑΙΤΗ ΤΗΝ ΗΔΟ ΝΗΝ ΕΠΙΦΕΡΟΥΣΙΝ, ΟΤΑΝ ΑΠΑΝ ΤΟ ΑΛΓΟΥΝ ΚΑΤ' ΕΝ ΔΕΙΑΝ ΕΞΑΙΡΕΘΗ».
Και την σκυτάλη την παίρνει ο στωϊκός Επίκτητος που αναφέ ρει ότι «το να ζει κάποιος καλά διαφέρει από το να ζει πολυ τελώς. Γιατί το ένα προκύπτει από την σωφροσύνη, την αυ τάρκεια, την ευταξία, την κοσμιότητα και την απλότητα, ενώ το άλλο από την ακράτεια, την τρυφή, την αταξία και την ακοσμία. Αυτός που βιώνει την αυτάρκεια επαινείται, ενώ ο άλλος επιπλήττεται. Εάν θέλεις να ζεις καλώς, να μη ζητάς να επαινεθείς με την πολυτέλεια: «ΤΟ ΚΑΛΩΣ ΖΗΝ ΤΟΥ ΠΟΛΥ ΤΕΛΩΣ ΔΙΑΦΕΡΕΙ. ΤΟ ΜΕΝ ΓΑΡ ΕΚ ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΑΥΤΑΡ ΚΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟ ΣΜΙΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΕΥΤΕΛΕΙΑΣ ΠΑΡΑΓΙΝΕΤΑΙ, ΤΟ ΔΕ ΕΞ ΑΚΟ ΛΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΡΥΦΗΣ ΚΑΙ ΑΤΑ ΞΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΟΣΜΙΑΣ. ΤΕΛΟΣ ΔΕ ΤΟΥ ΜΕΝ ΕΠΑΙΝΟΣ ΑΛΗ ΘΗΣ, ΤΟΥ ΔΕ ΨΟΓΟΣ. ΕΙ ΤΟΙι ΝΥΝ ΒΟΥΛΕΙ ΚΑΛΩΣ ΖΗΝ, ΜΗ ΖΗΤΕΙ ΜΕΤΑ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑΣ ΕΠΑΙΝΕΙΣΘΑΙ».
Στα χρόνια του Ελληνορωμαϊ κού Πολιτισμού, ο Γαληνός έχει κι αυτός την άποψή του, γρά φοντας σχετικά: «κατά πρώ τον πρέπει να έχουμε πρόχει ρο στο μυαλό μας το περί της αυτάρκειας δόγμα, που είναι δεμένο με αυτό της απληστί ας. Όποιος μισεί την απληστία νοιώθει φιλότητα για την αυτάρκεια. Εάν αυτό είναι το μό νον για να μη λυπόμαστε, κι αυτό είναι κάτι που εξαρτάται από εμάς, τότε το να απαλλα χθούμε από τη λύπη είναι δική μας υπόθεση, αρκεί να έχουμε πρόχειρο το περί της απληστί ας και αυτάρκειας δόγμα, και να το κάνουμε πράξη καθημε ρινά .... Διότι ποιος δεν θέλει να είναι δίχως στεναχώριες σ' όλη τη ζωή του;» «ΠΡΩΤΟΝ ΜΕΝ <ΟΥΝ> ΑΕΙ ΠΡΟΧΕΙΡΟΝ ΕΧΕΙΝ ΔΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙ ΤΗ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ ΔΟΓΜΑ ΥΝΗΜΜΕΝΟΝ ΔΗΛΟΝ οτι ΤΩ ΠΕΡΙ ΤΗ ΑΠΛΗΤΙΑ. Ο ΓΑΡ ΜΙΑ ΤΗΝ ΑΠΛΗΤΙΑΝ ΕΦΙ ΛΗΕ ΤΗΝ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑΝ. ΕΙΠΕ ΡΟΥΝ ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΜΟΝΩ ΚΕΙΤΑΙ ΤΟ ΑΛΥΠΟΝ ΕΙΝΑΙ, ΤΟΥΤΟ Δ' ΕΦ' ΗΜΙΝ, ΗΔΗ ΠΑΝ ΕΦ' ΗΜΙΝ ΑΛΥΠΟΙ ΓΕΝΕΘΑΙ, ΠΡΟΧΕΙΡΟΝ ΜΕΝ ΕΧΟΥΙ ΤΟ ΠΕΡΙ ΤΗ ΑΠΛΗ ΤΙΑ ΤΕ <ΚΑΙ> ΑΥΑΤΡΚΕΙΑ ΔΟΓ ΜΑ, ΤΗΝ Δ' ΕΠΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΜΕΡΟ ΕΡΓΩΝ ΑΚΗΙΝ ΕΚΑΤΗ ΗΜΕΡΑ ΠΟΙΟΥΜΕΝΟΙ ΕΠΙ ΤΟΙ ΔΕ ΤΟΙ ΔΟΓΜΑΙΝ, '" ΤΙ ΓΑΡ ΟΥΚ ΕΘΕΛΗΕΙΕΝ ΑΛΥΠΟ ΕΙΝΑΙ ΠΑΡ' ΟΛΟΝ ΑΥΤΟΥ ΤΟΝ ΒΙΟΝ». («Περί των Παθών της Ψυχής» 5.52.11).
Ο ΣΎΓΧΡΟΝΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΎΤΑΡΚΕΙΑΣ
Στα σύγχρονα λεξικά διαβά ζουμε σχετικά με τον ορισμό της λέξης «Αυτάρκεια»:
«Αυτάρκεια, η κατάσταση εκείνου που επαρκεί στις; ανά γκες του, οικονομική ανεξαρ τησία» (ΛΕΞΙΚΟ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ - ΦΥΤΡΑΚΗΣ).
«Αυτάρκεια, το να επαρκεί τις εις εαυτόν, να εξοικονομεί ται με όσα έχει και να μην έχει την ανάγκη άλλου τινός, οικο νομική ανεξαρτησία» (ΛΕΞΙΚΟ ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ).
Με την πρώτη ματιά διαπιστώ νουμε την διαφορά της ερμη νείας της λέξης στην σύγχρο νη εποχή: «Αυτάρκεια, η κατά σταση εκείνου που επαρκεί στις ανάγκες του». Για ποιες ανά γκες μιλάμε όμως; πώς ορίζο νται και πώς αξιολογούνται σή μερα και, το κυριότερο, πώς εκ δηλώνεται η κάλυψη των ανα γκών στην εποχή μας;
Δεν χρειάζεται και μεγάλη προσπάθεια για να δούμε το αποτέλεσμα της κάλυψης των αναγκών του ανθρώπου σή μερα. Οι σύγχρονες «ανάγκες» έχουν οδηγήσει σήμερα στην μεγαλύτερη εξάρτηση που βί ωσε ποτέ ο άνθρωπος, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Έτσι παρουσιάζονται ανάγκες για την κατοχή πλή θους αγαθών, που για την από κτησή τους είμαστε αναγκα σμένοι να μοχθούμε καθημε ρινά όλο και περισσότερο, για την παραγωγή τους δε, είμαστε υποχρεωμένοι να καταστρέ φουμε τη Φύση,
Η τέχνη της δημιουργί ας νέων αναγκών σήμε ρα, είναι δυνατότερη της προσπάθειας του ανθρώπου να καταστεί αυτάρ κης με την επάρκεια των αναγκών του. Αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο τα πράγματα είναι ανάλογα. Για παράδειγμα παρατη ρούμε συγκεντρώσεις πλη θυσμών σε περιοχές που δεν είναι ικανές να θρέψουν τέτοι ον αριθμό ανθρώπων, που συ νεπώς γίνονται εξ ορισμού μη αυτάρκεις. Για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες, μεταφέρονται αγαθά όπως τρόφιμα και νερό με τις τεχνολογικές λύσεις που διαθέτει σήμερα ο άνθρωπος.
Ένα κράτος που δεν είναι αύ ταρκες σήμερα, χρειάζεται με γάλες ποσότητα; ενέργειας για να υλοποιήσει τα παραπά νω. Και είναι βέβαιο ότι αυτό, η εξεύρεση της ενέργειας δηλαδή, μεταφράζεται σε πετρέλαιο. Η ενεργειακή αυτάρκεια και η δι ασφάλιση των προμηθειών σε πετρέλαιο είναι οι μεγαλύτεροι πονοκέφαλοι των «μεγάλων» δυνάμεων αυτή την εποχή.
Σήμερα, λόγω της παγκοσμιο ποίησης, της πλήρους έλλειψης αυταρκών κοινωνιών - κρατών, βιώνουμε έναν ενεργειακό πό λεμο που αγκαλιάζει τον πλα νήτη και έχει ως αποτέλεσμα το να φτάσει η τιμή του πετρε λαίου σε ιστορικό ρεκόρ με ορα τές τις επιπτώσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Όπου δεν συντε λείται οικολογική καταστρο φή λόγω της «ανάπτυξης» για την κάλυψη των «αναγκών», κυριαρχεί η ένδεια, η πείνα, η δίψα και ο πόλεμος. Αλλά και στα «ανεπτυγμένα» κράτη το μέλλον είναι αβέβαιο, γι αυτόν δε τον λόγο γίνεται τελευταία πολύς λόγος για την «αειφόρο ανάπτυξη». Όμως η «αειφόρος ανάπτυξη» επιτυγχάνεται ου σιαστικά μέσω της αυτάρκειας. Για παράδειγμα, για να γίνει ένα κράτος αύταρκες πρέπει να βασισθεί σε ανανεώσιμες πη γές ενέργειας και κυρίως αυτές που μπορεί να του εξασφαλίζει το γεωφυσικό του περιβάλλον, για να είναι βιώσιμη η λύση. Σας θυμίζει κάτι αυτό; Μήπως για άλλη μια φορά η ανάγκη μάς οδηγεί στην γνώση του ότι για να αντικρίσουμε τον ορίζο ντα, θα πρέπει να το κάνουμε πράττοντας Ελληνικά;
Όπως έγραφε ο Murray Bookchin σε κείμενο που δημο σιεύθηκε σε παλαιότερο τεύχος του «Διιπετούς», «η αυτάρ κεια, ως έννοια ολότητας, υλι κής αυτοδυναμίας και ισορρο πίας, αποτελεί τον πυρήνα της ελληνικής νοοτροπίας», Η με γάλη διαφορά της αντίληψης των πραγμάτων από μέρους των προγόνων είναι εμφανής. «Να αρκείται κανείς σε αυτά που όντως χρειάζεται» λέει ο στωϊκός Χρύσιππος. Η Αυτάρκεια, μια έννοια που, ως πράξη, είναι γέννημα - θρέμμα της Παράδοσης, στην πορεία εντάχθηκε μέσα στο φιλοσοφικό σύστημα που γέννησαν οι Έλληνες.
Εκμεταλλευόμενοι την αυτάρκεια του φυσικού του πε ριβάλλοντος και έχοντας την επίγνωση του γεγονότος αυτού, οι Έλληνες θέσπισαν την πόλη, προσπαθώντας να την διατηρή σουν το δυνατότερο αυτάρκη, στην. προσπάθεια για μια ευ τυχέστερη ζωή και το σημαντι κότερο είναι ότι τα κατάφεραν, δείχνοντάς μας ακόμα και σή μερα τον ΔΡΟΜΟ. Η κατάκτη ση της Αυτάρκειας από εμάς σε ατομικό και κοινωνικό, τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, είναι ταυτόσημη της απόλυτης γνώ σης και βίωσης σήμερα, αυτής της ίδιας της Ελληνικής Παρά δοσης, με ό,τι συνεπάγεται το συμπέρασμα αυτό.
Μέτων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου